To jabłonie uprawiane w Polsce od wieków. Wiele starych odmian jest odpornych na mróz i choroby. Inne – niekoniecznie, ale mają wyjątkowy smak jabłek.
Stare jabłonie w sadzie przy pałacu w Piorunowie. Fot. Niepodlewam
W zestawieniu poniżej są stare odmiany jabłoni sprzed 1914 roku, które uprawiano na ziemiach polskich. Dziś wiele z nich nadal jest bardzo popularna w ogrodach i sadach amatorskich, to np. Antonówka Zwykła, Kosztela i Szara Reneta.
Stare jabłonie są często odporne na wszystko. Nie niszczy ich mróz, choroby, szkodniki. To między innymi jabłonie Antonówka Zwykła, Grochówka Wielka i Żeleźniak. Jednak jedna z najstarszych odmian jabłoni uprawianych w Polsce to Kalwila Biała. Jest delikatna i kapryśna, a mimo to Polacy jedzą ją od 500 lat!
Stare odmiany jabłoni, uprawiane w Polsce, zwykle pochodzą z XVIII i XIX wieku. Najstarsze jabłonie to np. Grafsztynek Prawdziwy (XVII wiek lub wcześniej), Kalwila Biała (XVI wiek), Kosztela (około 1590 roku), Szara Reneta (przed 1650 rokiem), Żeleźniak (XVII wiek lub wcześniej).
Choć stare jabłonie mają swojskie, polskie nazwy to większość wyhodowano w innych krajach, głównie we Francji, Holandii, Niemczech, Rosji.
Polskie stare jabłonie to np. Kantówka Gdańska, Kosztela, Reneta Lansberska.
Stare odmiany jabłoni:
Alant
Inne nazwy (niektóre): Alan, Alantapfel, Gestreifter Imperial, Gestreifter Kaiserapfel, d’Aunee, Grosser edler Prinzessinapfel, Omanowe, Princesse Noble, Princessinapfel, Princessin Noble, Winteralantapfel
Pochodzenie: co najmniej XVI wiek (Niemcy)
Antonówka Zwykła
Inne nazwy: Antenovka, Antonovca, Antonówka, Nalivia, Possart’s Nalivia, Possarts Moskauer Nalivia, Possarts Nalivia
Pochodzenie: początek XIX wieku lub wcześniej (Rosja)
Bismarck
Inne nazwy: Bismark, Nowozelandzkie
Pochodzenie: przed 1870 rokiem (Nowa Zelandia lub Australia)
Boiken
Inne nazwy: Boikena, Boikenapfel, Bojka, Bojkena, Złotka Boikena, Złotka Bojkena
Pochodzenie: przed 1828 rokiem (Niemcy)
Brzoskwiniowe
Inne nazwy (niektóre): Brzoskwiniowe Letnie, Jenaer Rosenapfel, Pfirsichrother Sommerapfel, Sommer-Rosenapfel
Pochodzenie: co najmniej XIX wiek (prawdopodobnie Niemcy)
Bursztówka Styryjska
Inne nazwy (niektóre): Borsderfiana di Stiria, Maschanzker, Maschanzker Styryjski, Steirischer Maschanzker, Steirischer Winter-Borsdorfer
Pochodzenie: przed 1877 rokiem (prawdopodobnie Austria)
Cesarz Aleksander
Inne nazwy (niektóre): Aporta, Daport, Daporta, Kaiser Alexander, Kaiser Alexander von Russland, Grand Alexandre, Oporto Letnie, Rambur Letni, Wołyńskie
Pochodzenie: prawdopodobnie XII wiek (kraj pochodzenia nieznany)
Cesarz Wilhelm
Inne nazwy (niektóre): Emperator Wilhelm, Imperator Wilhelm, Imperator Vilgelm, Kaiser Wilhelm, Reneta Czerwona, Vilemovo, Wilhelmapfel
Pochodzenie: połowa XIX wieku (Niemcy)
Charłamówka
Inne nazwy (niektóre): Borowina, Borowinka, Brunswick, Chardamowka, Charłamowska, Charłamowskie, New Brunswick, Oldenburg, Papierówka Jesienna, Queen Mary, Roter Barowinka, Smith’s Beauty of Newark
Pochodzenie: co najmniej XVIII wiek (prawdopodobnie Rosja)
Cynamonowe
Inne nazwy (niektóre): Edler Rosenstreifling, Gestreifter Sommer Zimmetapfel, La Canelle, Mela Casella, Pruhovane letni skoricove, Sommer-Zimmtapfel, Zimmtapfel
Pochodzenie: co najmniej XIX wiek (prawdopodobnie Holandia lub Niemcy)
Cytrynówka
Inne nazwy: Cytrynowe Zimowe, Cytrynówka Zimowa, Reinette du Roi, Winter-Citronenapfel, Winterzitronenapfel
Pochodzenie: 1795 rok lub wcześniej (Niemcy)
Fuji
Inna nazwa: Fuji Kasuga
Pochodzenie: lata 30. XX wieku (Japonia)
Golden Noble
Inne nazwy (niektóre): Cytrynówka, Gelber Edelapfel, Noble, Szlachetna, Zitronenapfel, Złota Szlachetna, Złote Szlachetne, Złote Wety
Pochodzenie: przed 1820 rokiem (Wielka Brytania)
Glogierówka
Inne nazwy (niektóre): Englischer Kleiner Steinpepping, Englischer Peppin, Glogierówka Jeżewska, Glogirowka, Pepina Angielska, Pepina Litewska, Pepinka, Pepinka Angielska, Pepinka Litewska, Stone Pippin, Tyrolskie
Pochodzenie: początek XIX wieku lub wcześniej (Polska)
Głogówka
Inne nazwy (niektóre): Apfel von Hawthornden, Hagedornapfel, Hawthornden, Lincolnshire Pippin, Lord Kingston, Old Hawthornden, Waisser Hawthornden Apfel, Weisser Hawthornden
Pochodzenie: 1780 rok lub wcześniej (Szkocja)
Golden Delicious
Inne nazwy: Delicious, Kamień Szlachetny. Mullins Yellow Seedling, Yellow Delicous
Pochodzenie: około 1890 rok (USA)
Golden Noble
Inne nazwy (niektóre): Cytrynówka, Edelapfel, Galben Nobil, Gelber Edelapfel, Golden Stanger, Noble, Szlachetna, Zitronenapfel, Złota Szlachetna, Złote Szlachetne, Złote Wety
Pochodzenie: przed 1820 rokiem (Wielka Brytania)
Gołąbek Czerwony
Inne nazwy (niektóre): Donauers Taubenapfel, Königlicher Täubling, Pigeon rouge, Pomme de Jerusalem, Rother Winter – Taubenapfel
Pochodzenie: co najmniej połowa XVII wieku (najprawdopodobniej Francja)
Gołąbek Natuzjusza
Inne nazwy: Lucas Taubenapfel, Nathusius Taubenapfel
Pochodzenie: 1824 (Niemcy)
Grafsztynek Prawdziwy
Inne nazwy: Calville, Gravensteiner, Grave Stige, Grawsztyna, Grafsztynek, Grafsztynek z Grawsztyna, Pomme de Gravenstein
Pochodzenie: XVII wiek lub wcześniej (najprawdopodobniej Dania)
Granny Smith
Inne nazwy: brak
Pochodzenie: około 1868 rok (Australia)
Grochówka Wielka
Inne nazwy (niektóre): Bohn Apfel, Bohnapfel Grosser, Bohnapfel Rheinischer, Bohnapfelgrosser Rheinischer, Grochówka, Gros Bohnapfel, Strymka
Pochodzenie: przed 1797 rokiem (Niemcy)
Halderskie
Inne nazwy: Alma Haldertol, Apfel aus Halder, Apfel von Halder, Aus Halder, Du Halder, Jablko Halderske, Mela Halder, Pomme du Halder
Pochodzenie: przed 1843 rokiem (Holandia)
Jonathan
Inne nazwy: Dżonatan, Jonatan
Pochodzenie: przed 1800 rokiem (USA)
Kalwila Biała
Inne nazwy (niektóre): Blanche de Zurich, Calville blanc, Calleville blanc d’Hiver, Calville blanche d’Hiver, Kalwil Biały, Kalwila Biała Zimowa, Weisser Winter-Calvill, White Winter Calville
Pochodzenie: XVI wiek (prawdopodobnie Francja)
Kalwila Letnia Fraasa
Inne nazwy: Baranie Noski, Calville d’été de Fraas, Fraas Sommer-Calvill, Fraas Sommercalvill, Kalwila Fraasa, Kalwila Letnia, Kaalwila Fraasa, Weisser Sommer-Calvill von Fraas
Pochodzenie: XIX wiek (prawdopodobnie Niemcy)
Kalwila Zbawiciela
Inne nazwy (niektóre): Belle Lille de Normandie, Calvill von St. Sauveur, Calville de Saint Sauver, Calvine St. Sauver, Erloserapfel, Kattekop, Reinette de la Rochelle, Reinette de Sanit-Sauveur
Pochodzenie: przed 1836 rokiem (Francja)
Kandil Synap
Inne nazwy: Candil Sinap, Kandil Sinap, Kandyl Synap
Pochodzenie: przed 1800 rokiem (prawdopodobnie Krym lub Turcja)
Kantówka Gdańska
Inne nazwy (niektóre): Calleville de Dantzick, Calvillartiger, Dansky Hranac, Danziger Kant, Danziger Kantapfel, Gdańska Graniatka, Gdansky Hranac, Kantak Gdański, Kantówka
Pochodzenie: przed 1760 rokiem (prawdopodobnie Polska)
Kardynalskie
Inne nazwy (niektóre): Cardinal flambé, Comtoirapfel, Geflammter weisser Cardinal, Grosser Schlosserapfel, Kardynalska, Kardynał Moręgowaty, Meissner Gerstenapfel, Pleissner Rambour, Pleissner Sommer-Rambour, Ulmerapfel
Pochodzenie: przed 1800 rokiem (Niemcy lub Czechy)
Kludiusz
Inne nazwy: Claudius Herbstapfel, Cludius Herbstapfel, Cludius weisser früher Spitzapfel, Klaudiusz, Kludyusz, Pomme-d’automne de Cludius
Pochodzenie: przed 1833 rokiem (Niemcy)
Koksa Pomarańczowa
Inne nazwy (niektóre): Cox Orange, Cox Orange Pippin, Koksa, Orange de Cox, Pomarańczowe Coxa, Reinette Orange de Cox, Renet Coksa, Reneta Coxa Pomarańczowa
Pochodzenie: 1825 rok (Anglia)
Kosztela
Inne nazwy: Kosztylka, Wierzbówka Biała
Pochodzenie: około 1590 rok (Polska)
Kronselska
Inne nazwy: Apfel aus Croncels, Cronselske, Glasapfel, Kronselskoje prozracznoje, Kruszelka, Oliwka Kronselka, Oliwka Kronselska, Pomme de Croncels, Transparent de Croncels, Transparente de Croncels, Transparente de Coroncelles
Pochodzenie: 1869 rok (Francja)
Królowa Renet
Inne nazwy (niektóre): English Winter Golden Pear, Gold Parmaene, Gold Parmane, Golden Winter Pearmain, Goldparmane, King of Pippins, Złota Parmena Angielska, Złota Reneta
Pochodzenie: XVIII wiek (prawdopodobnie Anglia)
Krótkonóżka Królewska
Inne nazwy: Belgischer Kurzstiel, Courtpendu Royal, Koenigl Kurzstiel, Koniglicher Kurzstiel, Królewskie Kuse, Reneta Krótkonóżka, Wise Apple
Pochodzenie: przed 1613 rokiem (prawdopodobnie Holandia lub Niemcy)
Krótkonóżka Szara
Inne nazwy: Calamine, Court-Pendu doré, Court-Pendu gris, De Capendu, Grauer Kurzstiel, Gros-Court pendu, Kurzstiel, Reinette Courtpendu
Pochodzenie: przed 1423 rokiem (prawdopodobnie Francja)
Książęce Zielone
Inne nazwy: Grüner Fürstenapfel, Kempes Pauliner, Pomme de Prince, Pomme de Prince verte, Prince Verte
Pochodzenie: co najmniej XVIII wiek (prawdopodobnie Niemcy)
Książęca
Inne nazwy (niektóre): Ananasapfel, Berliner Hasenkopf, Książęce, Książęce Jabłko, Melonenapfel, Melonowe, Pomme Melon, Prinzenapfel, Zajęcze Łby
Pochodzenie: XVIII wiek lub wcześniej (prawdopodobnie Niemcy)
Kuzynek Czerwony
Inne nazwy (niektóre): Blutapfel, Buraczek, Christkindapfel, Cousinette Rouge Pourpre, Cousinot Rouge d’Hiver, Grosser Roter Pilgrim
Pochodzenie: przed 1766 rokiem (prawdopodobnie Niemcy lub Holandia)
Malinowa Oberlandzka
Inne nazwy (niektóre): Calville d’Automne raye, Erdbeerapfel, Framboos Appel, Framboise d’Oberland, Malinówka, Malinówka Oberlandzka, Malinowe Oberlandzkie, Oberlander, Poziomkowe
Pochodzenie: przed XVIII wiekiem (prawdopodobnie Holandia lub Niemcy)
Malinówka
Inne nazwy: Buraczki, Calleville Rouge d’Hiver, Edelkonig, Himbeerapfel, Kalwila Czerwona Jesienna, Kalwilla Jesienna Czerwona, Kalwila Malinowa, Le General, Rother Herbst-Calvill
Pochodzenie: około 1600 rok (Francja)
Melba
Inne nazwy: brak
Pochodzenie: 1898 rok (Kanada)
Niezrównane Langtona
Inne nazwy: Langtona, Longtona Niezrównane, Langtons Sondergleichen, Langton`s Sondergleichen, Nonesuch
Pochodzenie: przed 1800 rokiem (Wielka Brytania)
Panieńskie Czeskie
Inne nazwy: Böhmischer Roter Jungfernapfel, Chrysofsker, Czeskie Pańskie, Jabłuszko Panieńskie, Pomme des Vierges, Rote Jungernapfel, Rother böhmischer Jungfernapfel, Roter Jungfernapfel, Rother Jungfernapfel
Pochodzenie: XVIII wiek lub wcześniej (prawdopodobnie Czechy)
Parmena Adamsa
Inne nazwy (niektóre): Adams Parmaene, Adams Parmain, Adamas`s Pearmain, Norfolk Pippin, Norfolk Russet, Pippin Norfolk
Pochodzenie: przed 1800 rokiem (Wielka Brytania)
Parmena Szkarłatna
Inne nazwy: Bell’s Scarlet Pearmain, Écarlate d été, Englische Scharlach-Parmaene, Hoods Seedling, Oxford Peach, Parmaine Ecarlate, Parmena Szkarłatna Zimowa, Safran Krasnii, Scarlet Pearmain, Scharlachrothe Parmaene
Pochodzenie: około 1800 rok (Wielka Brytania)
Pepina Linneusza
Inne nazwy (niektóre): Belle Flavoise, Bellflower, Coxe, Gelber Bellefleur, Lincoln Pippin, Linnoeus Pippin, Linoeus Pippin, Pepping Linneusza, Peppinka Linneusza, Linneusza, Yellow Bellefleur
Pochodzenie: przed 1817 rokiem (USA)
Pepina Londyńska
Inne nazwy (niektóre): Bastard Calville, Five-Crown Pippin, Kalwila Królewska, London-Pepping, London Pippin, Pipping Londyński
Pochodzenie: prawdopodobnie około 1580 roku (Wielka Brytania)
Pepina Parkera
Inne nazwy: Parkera, Parkers grauer Pepping, Parker’s Pippin, Parkers Pepping, Pepin de Parker, Pomme Parker
Pochodzenie: XVIII wiek (Wielka Brytania)
Pepina Ribstona
Inne nazwy (niektóre): Formosa Pippin, Glory of York, Pepin Ribston, Peping Rybstona, Ribston Hall, Ribston Pepping, Ribstone, Ribston’s Pepping
Pochodzenie: przełom XVII i XVIII wieku (Wielka Brytania)
Piękna z Rept
Inna nazwa: Schöner von Rept
Pochodzenie: najprawdopodobniej koniec XIX wieku (Polska)
Piękne z Boskoop
Inne nazwy (niektóre): B. de B., Belle de Boskoop, Booskop, Boskoop, Boskopskie, Piękna z Boscop, Piękna z Boskoop, Piękne z Boscoop, Piękne z Boskopu, Schoene van Boskoop
Pochodzenie: prawdopodobnie 1853 rok (Holandia)
Reneta Ananasowa
Inne nazwy: Ananas, Anansowa, Ananas Reinette, Reinette Ananas
Pochodzenie: XVIII wiek lub wcześniej (prawdopodobnie Holandia lub Niemcy)
Reneta Baumanna
Inne nazwy: Baumana, Baumanns Reinette, Baumanova Reneta, Baumanns Rothe Winter Reinette, Napoleon Baumann, Reneta Baumana, Rtte Baumann`s
Pochodzenie: przed 1811 rokiem (prawdopodobnie Belgia lub Francja)
Reneta Blenheimska
Inne nazwy (niektóre): Blenhajmskie, Blenheim Orange, Blenheim Pippin, Blenheim Reinette, Blooming Orange, Reneta Blenhajmska, Reneta Blenheim, Reneta Blenheim Złota
Pochodzenie: około 1740 roku lub jeszcze wcześniej (Anglia)
Reneta Gezdońska
Inne nazwy (niektóre): Gäsdonker Goldrenette, Gaesdoncker Goldreinette, Gaesdonker Reinette, Gaesdonker Gold-Reinette, Gezdońska, Reinette de Gaesdonk
Pochodzenie: przed 1821 rokiem (Niemcy)
Reneta Harberta
Inne nazwy: Harberts Reinette, Harbert’s Reinettenartiger Rambour
Pochodzenie: przed 1828 rokiem (Niemcy)
Reneta Kanadyjska
Inne nazwy (niektóre): Canadia Reinette, Kanadyjskie, Pariser Rambour Reinette, Portugal Russet, Reinette du Canada
Pochodzenie: przed 1771 rokiem (prawdopodobnie Francja)
Reneta Karmelicka
Inne nazwy: Carmeliter Reinette, Glace Rouge, Lange Roth Gestreifte Grüne Reinette, Reinette des Carmes, Reinette Rousse, Reinette Truite
Pochodzenie: przed 1667 rokiem (prawdopodobnie Francja)
Reneta Kaselska
Inne nazwy: Dutch Mignonne, Grosse Casseler Reinette, Holländische Gold-Reinette, Reinette Casseler Grosse, Reinette de Cassel, Reinette de Caux, Reneta Kasselska
Pochodzenie: XIX wiek lub wcześniej (prawdopodobnie Niemcy)
Reneta Kulona
Inne nazwy: Coulon`s Reinette, Kulon, Kulona, Reinette Coulon
Pochodzenie: przed 1856 rokiem (Belgia)
Renata Landsberska
Inne nazwy: Burchardt Renette, Landsberger Reinette, Landsberska, Landsberskie, Reneta Gorzowska, Reneta Landsbergska, Renetta di Landsberg
Pochodzenie: około 1850 roku (Niemcy/Polska)
Reneta Muszkatowa
Inne nazwy (niektóre): Margil, Muscate, Muscat Reinette, Muskateller Reinette, Muskatka, Renetta Muschiata, Reinette musquee, Reneta Muszkatułowa, Sucree d’Hiver
Pochodzenie: przed XVII wiekiem (prawdopodobnie Francja)
Reneta Oberdiecka
Inne nazwy: Oberdieck’s Reinette, Reneta Oberdika, Reinette d’Oberdieck, Reinette Oberdieck
Pochodzenie: około 1850 roku (Niemcy)
Reneta Orleańska
Inne nazwy: Court-pendu blanc, Courtpendu de Tournay, Doppelte Goldrenette, Goldrenette, New-Yorker Reinette, Orlean Renette, Orléans-Reinette, Pepping von Holland, Reinette d`Orleans, Triumph-Reinette
Pochodzenie: XVIII wiek (kraj nieznany; być może Francja)
Reneta Prawdziwa
Inne nazwy: De Reinette, Edelreinette, Gelbe Zuckerreinette, Reinette blanche, Reinette de France, Reinette franche, Reneta Francuska, Reneta Szlachetna
Pochodzenie: około 1500 roku lub wcześniej (Francja)
Reneta Schmidbergera
Inne nazwy (niektóre): Schmidberger’s rothe Reinette, Reinette rouge de Schmidberger, Reinette rouge de Schmidtberger
Pochodzenie: około 1830 roku (Austria)
Reneta Szampańska
Inne nazwy (niektóre): Champagner Reinette, Glas Reinette, Glasapfel, Herrenapfel, Reinette Blanche de Champagne, Renet Sampanskij, Russiche Reinette, Rzepka Zimowa
Pochodzenie: prawdopodobnie XVII wiek (najprawdopodobniej Niemcy)
Reneta Weidnera
Inne nazwy: Haffner’s Goldreinette, Reinette Weidner, Weidner’s Goldreinette, Weidnera
Pochodzenie: przed 1864 rokiem (Niemcy)
Reneta Wormsley
Inne nazwy: Knight’s Codlin, Wormsley Pippin, Reinette de Wormsley, Reinette von Wormsley
Pochodzenie: przed 1811 rokiem (Wielka Brytania)
Różanka Wirginijska
Inne nazwy: Apfel von St. Germain, Grand Sultan, St. Germainapfel, Transparente de St. Leger, Transparente jaune, Virginischer Rosenapfel, Virginischer Sommer-Rosenapfel, Wirgińska Różanka
Pochodzenie: przed 1850 rokiem (prawdopodobnie Francja)
Signe Tillisch
Inne nazwy: brak
Pochodzenie: 1866 rok (Dania)
Szlachetne Czerwone
Inne nazwy: Edelbohmer, Edelroter, Edelrother, Noble Rouge, Triangelapfel
Pochodzenie: około 1840 (Niemcy)
Szara Reneta
Inne nazwy: Graue Reinette, Grey French Reinette, Grey Reinette, Kozena Reneta Zimni, Leder Apfel, Reinette Gris, Reinette Gris Ancienne, Reneta Szara Zimowa
Pochodzenie: przed 1650 rokiem (Francja)
Wcześniaczka
Inne nazwy (niektóre): Avant toules, Baranie Noski, De Palestine, Englischer Kantapfel, Kalwila Letnia, Sommergewürzapfel, Palestiner, Skorospiełka, Weisse Schafsnase
Pochodzenie: co najmniej XVIII wiek (kraj nieznany)
Wealthy
Inne nazwy: Łęlsy, Wealth
Pochodzenie: 1868 roku (USA)
Zielone z Rhode Island
Inne nazwy (niektóre): Burlington Greening, Green Newtown Pippin, Grünling von Rhode-Island, Rhode Island Greening
Pochodzenie: około 1650 rok (USA)
Złotogłówka
Inne nazwy (niektóre): Ananas-Apfel, Bay-Apple, Berlinger, Character of Drap d`or, Characterreinette, Deutscher Gulderling, Goldzeugapfel
Pochodzenie: przed 1628 rokiem (prawdopodobnie Francja)
Żeleźniak
Inne nazwy (niektóre): Eiser, Eiser Rote, Eiser Rouge, Groszówka, Roter Eiserapfel, Roter Eiser, Roter Eiser Apfel, Rother Eiser, Rother Eiserapfel, Sinka, Zelezne jablko
Pochodzenie: XVII wiek lub wcześniej (Niemcy)
Żółty Ryszard
Inne nazwy: Gelber Richard, Grand Richard, Korchower, Ryszardówka, Stintenburger
Pochodzenie: przed 1800 rokiem (prawdopodobnie Francja lub Niemcy)
O starych odmianach grusz CZYTAJ TUTAJ
Źródło:
*wiedza własna
*„Sad i ogród owocowy” Edmund Jankowski, 1912 rok
*”Sadownictwo gospodarskie” Władysław Tyniecki, 1902 rok
*„Ogród szkolny” Franciszek Langauer i Eustachy Wołoszczak, 1889 rok
* „Ogrody na piasku”, Edmund Jankowski, 1913 rok
*”Deutsche Pomologie” Wilhelm Lauche, 1882-1883 rok
