Ich atut to odporność sprawdzona przez co najmniej 100 lat. Niektóre grusze są ciągle bardzo popularne i łatwo kupić młode drzewko. Inne to rarytasy. Oto lista najlepszych odmian.
Grusze to drzewa długowieczne. Owocują dobrze nawet gdy mają prawie 100 lat. Fot. Niepodlewam
Większość uprawianych do dziś starych odmian grusz pochodzi z XIX wieku. Rekordzistką jest Smalcówka Rzymska, najprawdopodobniej uprawiana już w starożytnym Rzymie – w Polsce rzadka, ale do kupienia np. w Niemczech.
Najczęściej stare odmiany grusz pochodzą z Francji, Belgii i Niemiec. Świetną starą odmianą amerykańską jest Faworytka, a polską – Grumkowska.
Wiele wspaniałych odmian to rzadkość w Polsce, np. Lektjera. Jednak młode drzewko tej gruszy można kupić np. w Wielkiej Brytanii czy Japonii. Inne, jak np. Ulmska – też rarytas w Polsce – to obecnie regionalny przysmak w Niemczech, a Wienneńska – we Francji.
W wykazie poniżej są uwzględnione odmiany grusz polecane do uprawy na ziemiach polskich do I wojny światowej (1914 rok). Odmiany są podane alfabetycznie.
Używano wówczas nazw w różnych językach, gdyż Polska była pod zaborami rosyjskim, niemieckim i austro-węgierskim, a poza tym popularny w ogrodnictwie był język francuski i angielski. Dlatego podane są również nazwy w innych językach.
Stare odmiany grusz:
Amanlisa
Inne nazwy: Amanlis, Amanlis Butterbirne, Beurre Amanlis, D`Alert, Hubard, Poire Amanlis, Wilhelmine
Pochodzenie: przed 1858 rokiem (Francja)
Ananasówka Francuska
Inne nazwy: Ananasbirne de Courtray, Ananas de Courtrai, Ananas de Courtray, Ananasówka, Ananasówka Francuzka
Pochodzenie: przed 1784 rokiem (Francja)
Baronowa de Mello
Inne nazwy (niektóre): Baronin Mello, Baronne de Mello, Baronowa, Baronowa Mello, Beurré van Mons, His, Philipp Goes
Pochodzenie: przed 1830 rokiem (Belgia)
Baszelie
Inne nazwy: Bachelier, Baszelierka, Bachelier`s Butterbirne, Bera Bacheliera, Bera Sixa, Beurre Bachelier, Beurre Bachaelier, Beurre Six
Pochodzenie: około 1845 rok (Francja)
Bera Acybiskupia
Inne nazwy: Aerkebiskop Hons, Arcybiskup Hons, Arcybiskupia, Erzbischof Hons, Honsówka, Monseigner Hons, Monseigneur des Hons, Monseigneur Hons
Pochodzenie: przed 1856 rokiem (Francja)
Bera Biała
Inne nazwy: Berre Blanc d`Automne, Blancbirne,Citron de Septembre, De Lemon, De Neige, Doyenne, Doyenne Blanc, Ghiaccioule, Kaiserbirne, Kaizerka, Saint Michel, Weisse Herbstbutterbirne, Valencia, Zitronenbirne
Pochodzenie: co najmniej XVI wiek (prawdopodobnie Włochy)
Bera Bosca
Inne nazwy: Bera Aleksander, Bera Boska, Beurre Bosc, Beurre d Apremont, Beurre de Humboldt, Beurre Rose, Bosc`s Flaschenbirn, Canelle, Carafon de Bosc, Empereur Alexandre, Kaiser, Kaiser Alexander, Paradis d Automne
Pochodzenie: koniec XVIII wieku (Francja)
Bera Diela
Inne nazwy: Beurre de Gelle, Beurre des Trois Tours, Beurre de Yelle, Beurre Diel, Beurre Du Roi, Beurre Incomparable, Beurre Magnifique, Beurre Royal, Celeste, Diels Butterbirne, Dila, Dila Masłówka, Dorothee, Dorothee Royal, Drijtoren, Grosse Dorothe, Guilaume de Nassau, Masłówka Diela, Melon de Kopp, Melonpeer
Pochodzenie: przed 1811 rokiem (Belgia)
Bera Hardego
Inne nazwy: Bera Hardy, Beurre Hardy, Geller`s Butterbirne, Gellerts Butterbirne, Hardy
Pochodzenie: początek XIX wieku (Francja)
Bera Liegela
Inne nazwy: Bera Ligla, Bera Liegla, Beurre dHiver de Liegel, Bischof Milde, Bichofs-Birne, Colomas Kostliche Winterbirnebutterbirne, , Furst Schawrzenberg, Graf Sternbergs Winter Liegels Winterbutterbirne, Herzogin Carroline Amalia, Ligels Butterbirne, Ligla Masłówka, Unique Masque, Supreme Coloma, Weinhuberin, Winterhuberin, Wintermuskateller
Pochodzenie: przed 1782 rokiem (prawdopodobnie Czechy)
Bera Liońska
Inne nazwy: Albertine, Beurre de Merode, Beurre de Westerloo, Die Doppelte, Doppelte Philipsbirne, Double Philippe, Doyenne Bussoch, Doyenne de Merode, Filip, Merodesparon, Philippsbirne
Pochodzenie: około 1800 rok (Belgia)
Bera Wyśmienita
Inne nazwy: Beurre Goubault, Beurre Superfin, Bre Superfin, Doyenne Goubault, Hochfeine Butterbirn, Hochfeine Butterbirne
Pochodzenie: 1837 rok (Francja)
Bergamota Jesienna Czerwona
Inne nazwy: Bergamota Czerwona, Bergamota Czerwona Diela, Bergamota Polska, Bergamote, Bergamote Commune, Bergamote Melon, Bergamotte Sapieganka, Bergamotte Sapiejanka, Bergamotka Czerwona, Bergamotka Jesienna, Czerwona, Bergamotte Rouge d Automne, Rothe Bergamotte, Rothe Herbsbergamotte, Sapieżanka
Pochodzenie: co najmniej XVI wiek lub wcześniej (Francja albo Litwa)
Bonkreta Williamsa
Inne nazwy: Bertlett, Bartlett de Boston, Bartlett Williamsa, Bon Chrietien (Dobry Chrześcijanin), Bonchretien Williamsa, Delavault, Die Salis, Doyenne Clement, Poire Williams, Williams Bon Chrietien, Williams, Williams Christbirne, Willjamsa
Pochodzenie: przed 1750 rokiem (Anglia)
Cukrówka
Inne nazwy: Bellissime de Provence, Chevriers dr Stuttgardt, Geisshirten, Gaishirtle, Honigbirne, Hutzelbirne, Koźlarka, Koźlarka Stuttgarcka, Koźlarka Sztutgarcka, Langstielige Stuttgarter Russelet, Poire des Cheeriers de Gaishirtle, Rousselet de Stuttgart, St. Russelet, Stuttgarter Gaishirtenbirne, Stuttgarter Geishirtel, Wahre Stuttgarter Geishirtel, Zuckerbirne
Pochodzenie: XVIII wiek lub wcześniej (Niemcy)
Diuszesa Wczesna
Inne nazwy: Birne Limonera, Dr Jules Guyot, Duchesse Precoce, Guyota, Limonera
Pochodzenie: przed 1850 rokiem (Francja)
Diuszesa Williamsa
Inne nazwy: De Pezenas, Des Eparonnais, Duchesse d`Angouleme de Williams, Duchess Pitmaston, Herzogin von Angouleme
Pochodzenie: przed 1820 rokiem (Francja)
Dobra Ludwika
Inne nazwy: Bonne Louise d Avranches, Gute Louise von Avranches, Louise Bonne d Avranches, Louise Bonne de Jersey, Ludwika z Awransz, Prince Germain, William IV
Pochodzenie: około 1780 roku (Francja)
Dobra Szara
Inne nazwy: Belle Gabrielle, Beurre Gris, Brute Bonne d Ete, D Ambleteusse, De Foret d`Ete, De Formi, Erzherzog Carl, Die Gute Graue, Erzherzog, Gute Graue, Graue Sommerbutterbirn, Grise Bonne, Gute Graue, Piękna Gabriela, Szara Bera, Szara Dobra, Szara Gruszka, Szara Letnia, Szara Pyszna
Pochodzenie: prawdopodobnie XVII wiek (Francja)
Duanna Zimowa
Inne nazwy: Beurre Easter, Doyenne d`Hiver, Dziekanka Zimowa, Easter Beurre, Grune Winter Herbstbirn, Hildesheimer Winterbergamotte, Laures Englische Butterbirne, Winter Dechantsbirne, Winterdechantsbirne
Pochodzenie: XVIII wiek lub wcześniej (Belgia)
Dziekanka Czerwona
Inne nazwy: Beurre Rouge d`Automne, Rothe Dechantsbirne, Rothe Herbstbutterbirne
Pochodzenie: co najmniej 1790 rok (Francja)
Dziekanka Lipcowa
Inne nazwy (niektóre): Beurré blanc d’Ete, Doyenne de Juillet, Duanna, Franc Real d`Ete, Jolimont, Julidechantsbirne, Poire de Juillet, Sommer-Dechantsbirn, Summer Doyenne, Roi Jolimont
Pochodzenie: przed 1804 rokiem (Belgia)
Esperena Pańska
Inne nazwy: Belle Lucrative, Bergamotte Fievee, Bergamotte Lucrative, Esperens Herrenbirn, Esperens Herrenbirne, Excellentissima, Fondante d`Automne, Fondante de Maubeuge, Gresillier, Jaśnie Pańska, Poire Esperen, Seigneur, Seigneur Esperen
Pochodzenie: początek XIX wieku (Belgia lub Francja)
Faworytka
Inne nazwy: Clapps Favorite, Clapps Favourite, Clapps Liebling, Clapps Lieblingsbirn, Favorite de Clapp, Klapsa
Pochodzenie: około 1840 roku (USA)
Grumkowska
Inne nazwy: Bera Grumkowska, Bera z Grumkowa, Bere Grumkov, Beurre de Grumkow, Grumgauer, Grumkower Butterbirne, Grumgauer, Grumkover Butterbirne, Grumkover Winterbirne, Kalebasa, Kalebasa Płocka, Moriseau, Morizeau, Poire de Grumkow
Pochodzenie: XVIII wiek lub wcześniej (Polska)
Hardenpont Zimowa
Inne nazwy: Ardenpont, Bere Ardanpon, Beurre dArenberg, Beurre de Chambrion, Beurre dHardenpont dHiver, Glou Morceau, Gloux-Morceau, Goulu Morceau, Hardenponta Masłówka, Hardenponts Witer Butterbirn, Hardenponts Winterbutterbirne, Kronprintz Ferdinand, Schinkenbirne, Untoasa Hardenpont
Pochodzenie: przed 1759 rokiem (Belgia)
Jakobówka
Inne nazwy: Boehmische Jacobsbirne, Jacobsbirne, Jacobsbirn Hannowersche, Jakobowka, Jakobówka Hanowerska, Jakubka Ceska
Pochodzenie: przed 1860 rokiem (najprawdopodobniej Niemcy)
Jozefinka
Inne nazwy: Josephine de Malines, Josephine Mechelen, Josephine von Mecheln, Józefina, Józefinka
Pochodzenie: przed 1830 rokiem (Belgia)
Kalebasa Olbrzymia
Inne nazwy (niektóre): Calebasse Carafon, Calebasse Monstre, Carafon, Maruma, Van Marum
Pochodzenie: około 1820 roku (Belgia)
Kanal
Inne nazwy: Bezy de Kresetitz, Canalova, Canalova maslovka, Comte Canal, Graf Canal, Graf Canals Butterbirne, Graf Kanal, Graf Kanal von Malabaila, Kreseticka, Wildling aus Cresetitz
Pochodzenie: około 1800 roku lub wcześniej (Czechy)
Kapiomont
Inne nazwy: Aurore, Bera Kapiomonta, Beurre Aurore, Calebasse Vasse, Capiaumonts Butterbirne, Capiaumonts Herbs Butter Birne, Cartheuserin, De la Glaciere, Die Capiaumont, Kapiomant, Poire Aurore
Pochodzenie: przed 1787 rokiem (Belgia)
Klapsa
Inne nazwy: Clapps Favorite, Clapps Favourite, Clapps Liebling, Clapps Lieblingsbirn,Faworytka, Favorite de Clapp
Pochodzenie: około 1840 roku (USA)
Koci Łeb
Inne nazwy: Abbé Mongein, Baby, Bell Pear, Best des Marais, Bon Chrétien d’Amiens, Bonkerpeer, Cadillac, Catillac, Cotillard, Citrouille, Florusheij-peer, Grand-Mogol, Grand Monarque, Gratiole Ronde, Grote Monarch, Grote Mogol, Grote Tamerlan, Gros-Gilot, Grosser Katzenkopf, Harm Harkes Peer, Kocie Łby, Kotylak, Monstrueuse de Landes, Poire de Livre, Ronde Winter-Gratiole, Teton de Venus
Pochodzenie: przed 1665 rokiem (prawdopodobnie Francja)
Kolmarka
Inne nazwy: Argenson, Colmar Gris, Colmar Preul, Die Regentin, Impératrice, Passe Colmar, Passe-Colmar Epineux, Passe-Colmar Superfin, Pasówka Kolmarka, Regentka
Pochodzenie: przed 1758 rokiem (Belgia)
Komisówka
Inne nazwy: Doyenne du Comice d`Angers, Du Comice, Vereins Dechantsbirn
Pochodzenie: 1840 rok (Francja)
Konferencja
Inna nazwa: Conference
Pochodzenie: 1884 rok (Wielka Brytania)
Kongresówka
Inne nazwy: Andenken an den Congress, Congress-Birne, Kongressbirne, Souvenir du Congres, Pamiątka Kongresu, Souvenir du Congres Pomologique de France
Pochodzenie: około 1857 roku (Francja)
Królewna
Inne nazwy: Dobra Żona, Pismdamka, Przedziałka
Pochodzenie: XIX wiek lub wcześniej (prawdopodobnie Polska)
Krzywka
Inne nazwy: Bere Klierżo, Beurre Clairgeau, Clairgeau, Clairgeau de Nantes, Clairgeau`s Butterbirne, Clairgeau Vajkorte, Clericale Birne, Klergo, Krivice, Krummstiel, Krummstielige, Paternoster-Birne, Untoasa Clairgeau
Pochodzenie: przed 1848 rokiem (Francja)
Lektjera
Inne nazwy: Le Lectier
Pochodzenie: około 1889 roku (Francja)
Lipcówka Kolorowa
Inne nazwy: Broket Juli, Bunte Juli, Bunte Julibirne, Cervencova, Coloree de Juillet, Fruhe Juli, Gefarbte Julibirne, Juli Schonheit, Julischonheit, Kolorowa Lipcówka, Schonste Julibirne
Pochodzenie: przed 1857 rokiem (Francja)
Lukasówka
Inne nazwy: Alexandru Lucas, Alexander Lucas, Alexander Lukas, Bereljuka, Besi St. Agil, Beurre Alexander Lucas, Lucasova Maslowka
Pochodzenie: przed 1870 rokiem (pogranicze Francji i Niemiec)
Małgorzatka
Inne nazwy: Citron des Carmes, Grune Madalene, Madeleine Verte, Margarethenbirne, Winiówka Francuska, Winiówka Francuzka
Pochodzenie: XVII wiek (Francja)
Maria Ludwika
Inne nazwy: Braddicks Pole Standard, Ferdinand d Autriche, Marie Luise, Marie Luise Delcourt, Marie Luise Duquesne, Marie Luise Nouvelle, Marie Luise Nova, Marja Ludwika, Marya Ludwika, Prinzessin von Parma, Prinz Ferdinand, Von Humboldts Butter-Birne
Pochodzenie: 1809 lub 1819 rok (Belgia)
Marszałkowska
Inne nazwy: Baud de la Cour, Conseiller de la Cour, Die Hofrathsbirn, Duc d`Orleans, Hofrathsbirne, Hoffrathsbirne, Marechal de la Cour, Orleantówka, Radcowska
Pochodzenie: 1840 rok (Belgia)
Masłówka Zwykła
Inne nazwy: Belle des Bois, Belle des Flandres, Bera Brunatna, Beurre Davy, Beurre Deftinghem, Bosch-Peer, Drzewiarka, Flamandka, Flemish Beauty, Fondante des Bois, Holzfarbige Butterbirn, Holzfarbige Butterbirne, Liegers Dechants Birn, Masłówka, Topka Drzewna, Verlaine d`ete
Pochodzenie: przed 1810 rokiem (Francja)
Napoleonka
Inne nazwy: Bera Napoleona, Bon Chretien Bonaparte, Bon Chretien Charles X, Medaille, Napoleon I, Napoleons Butterbirne, Roi-de-Rome d`Automne
Pochodzenie: przed 1808 rokiem (Belgia)
Nelis Zimowa
Inne nazwy: Bera Skórzana, Colmar Nelis, Coloma’s Winter-Butterbirn, La Bonne-Malinoise, Nelis d`Hiver, Thouin, Winter Nelis
Pochodzenie: około 1800 roku (Belgia)
Patawinka
Inne nazwy: Neue Poiteau, Nouveau Poiteau, Nowa Poato, Nowaja Puato, Retour de Rome, Snotpeer, Snottebel, Tombe de l`Amateur
Pochodzenie: przed 1833 rokiem (Belgia)
Paternoster
Inne nazwy: Anne du Bourg, Belle Adianne, Belle Andreane, Belle de Berry, Belle Eloise, Belle Heloise, Bon Papa, Comice de Toulon, Cure, De Clion, Dumas, Du Pradel, Grosse Allongee, Monsieur, Pastorenbirn, Plebanka, Poire de Cure, Poire du Cure, Proboszczówka, Vicar of Wakefield, Vicar of Winkfield
Pochodzenie: XVIII wiek (Francja)
Plebanka
Inne nazwy: Anne du Bourg, Belle Adianne, Belle Andreane, Belle de Berry, Belle Eloise, Belle Heloise, Bon Papa, Comice de Toulon, Cure, De Clion, Dumas, Du Pradel, Grosse Allongee, Monsieur, Pastorenbirn, Paternoster, Poire de Cure, Poire du Cure, Proboszczówka, Vicar of Wakefield, Vicar of Winkfield
Pochodzenie: XVIII wiek (Francja)
Proboszczówka
Inne nazwy: Anne du Bourg, Belle Adianne, Belle Andreane, Belle de Berry, Belle Eloise, Belle Heloise, Bon Papa, Comice de Toulon, Cure, De Clion, Dumas, Du Pradel, Grosse Allongee, Monsieur, Pastorenbirn, Paternoster, Plebanka, Poire de Cure, Poire du Cure, Vicar of Wakefield, Vicar of Winkfield
Pochodzenie: XVIII wiek (Francja)
Pstrągówka
Inne nazwy: Corille, Forelle, Forellenbirn, Forrellenbirne
Pochodzenie: przed 1806 rokiem (prawdopodobnie Niemcy)
Salisbury
Inne nazwy: Królewna Marianna, Księżniczka Marianna, Princesse Marianne, Prinzessin Marianne
Pochodzenie: początek XIX wieku (pogranicze Holandii i Belgii)
Seckel
Inne nazwy: New York red check, Poire de Seckel, Seckel’s Birn
Pochodzenie: około 1760 roku (USA)
Smalcówka Rzymska
Inne nazwy: Ackerlesbirne, Beurre de Rome, Beurre Romain, Buchseln-Birn, Die Romische Schamlzbirne, Dzwonki czyli Panny, Feine Tafelbirne, Franzmadam, Frauenbirne, Frauenschenkel, Furstliche Tafelbirne, Girardine, Grosse Sommerprinzenbirne, Grusza Melanchatona, Jungfernbirne, Kindlesbirne, Lipps Birne, Melanchatonbirne, Paradiesbirne, Plucerka, Plusczka, Poire Madame, Romische Schmalzbirne, Sucre Romain, Tafelbirne, Weinbirne, Weinzapfenbirne, Zapfenbirne Grosse Salzburger Birne
Pochodzenie: starożytność
Szarneza
Inne nazwy (niektóre): De Legipont, Fondante Charneuse, Fondante de Charneux, Jamin, Köstliche von Charneu, Legipont, Leopold, Maria Stuart, Merveille de Charneu, Poire de Charneu, Poire Legipont
Pochodzenie: około 1800 roku (Belgia)
Ulmska
Inne nazwy: Bera Ulmska, Ulmer Butterbirne
Pochodzenie: około 1860 roku (Niemcy)
Urbanistka
Inne nazwy: Beurre Colomas Automne, Beurre de Picquery, Colomas Herbst Butterbirne, Colomas Herbstbutterbirne, de Picquery, Des Urbanistes, Koloma Jesienna, Louise Dupont, Louise d`Orleans, Oberprasident von Puttkammer, Saint Marc, Urbaniste
Pochodzenie: 1783 rok (Belgia)
Wienneńska
Inne nazwy: Triomphe de Vienne, Wiedeńska
Pochodzenie: 1874 rok (Francja)
Winiówka Francuska
Inne nazwy: Citron des Carmes, Grune Madalene, Madeleine Verte, Małgorzatka, Margarethenbirne, Winiówka Francuzka
Pochodzenie: XVII wiek (Francja)
Żołnierz
Inne nazwy: Auguste van Mons Soldat, Bere Bljumenbach, Beurre Blumenbach, Blumenbachova, Blumenbachs Butterbirn, Duchesse de Brabant, Herzegin von Brabant, Poire de Soldat, Soldat Laboureur, Żołnierz Laboureur, Żołnierz-Rolnik
Pochodzenie: początek XIX wieku (Belgia)
Żyfardka
Inne nazwy: Beurre Giffard, Giffard`s Butterbirn
Pochodzenie: przed 1825 rokiem (Francja)
Źródło:
*wiedza własna
*”Sad i ogród owocowy” z 1912 roku Edmunda Jankowskiego
*”Sadownictwo gospodarskie” z 1902 roku Władysława Tynieckiego
*”Ogród szkolny” z 1889 roku Franciszka Langauera i Eustachego Wołoszczaka
*”Ogrodnik Polski” z 1880 roku
*”Deutsche Pomologie” z 1882-1883 roku Wilhelma Lauche
*”Obstarten” z 2002 roku Johanna-Heinricha Rolffa
